Setki lat wartościowej przyjaźni
Relacje polsko-węgierskie należą do najdłuższych i najtrwalszych przyjaźni narodów w Europie. Przez ponad tysiąc lat Polacy i Węgrzy wielokrotnie wspierali się nawzajem w chwilach zagrożenia, dzielili wspólne wartości, a także mieli podobne doświadczenia historyczne, takie jak walka o niepodległość, zmagania z okupantami czy dążenie do wolności. Historia tej przyjaźni, choć niepozbawiona epizodów trudnych, w ogromnej większości opiera się na wzajemnym szacunku, współpracy i solidarności.
- To chcieliśmy zrozumieć; temu chcieliśmy przyjrzeć się z bliska – mówią inicjatorzy wyjazdu edukacyjnego klas 2G i 3G do Budapesztu, nauczyciele SLO: Ewa Jarzyńska i Bartosz Kopyto. Wycieczka klas „G” odbyła się w dniach 25-28 maja 2025 roku.
Początki relacji polsko-węgierskich sięgają średniowiecza. Wówczas dynastie rządzące Polską i Węgrami często łączyły się poprzez mariaże oraz wspólne interesy polityczne. Przykładem może być postać św. Kingi (Kunegundy), córki króla węgierskiego Beli IV, która została żoną Bolesława Wstydliwego i jako księżna Polski zasłynęła z działalności dobroczynnej i religijnej. Z kolei Ludwik Węgierski, król Węgier z dynastii Andegawenów, został również królem Polski po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 roku, tworząc unię personalną między oboma krajami.
- Dla zrozumienia tych zależności kluczowe jest zrozumienie roli Elżbiety Łokietkówny, będącej córką Władysława Łokietka i żoną króla Węgier, Karola Roberta. Jako siostra Kazimierza Wielkiego była moderatorką procesów jego wychowania i miała wpływ na zjawiska niezwykle ważne dla wspólnych losów Węgier i Polski. Miała ona swój udział w intronizowaniu Andegawenów w Polsce – mówi Bartosz Kopyto, nauczyciel historii w SLO. – Refleksji nad swoistą złożonością dziejów mogliśmy doświadczyć w przepięknej sali z regaliami w budynku węgierskiego parlamentu.
Jednak szczytowa faza polsko-węgierskiej bliskości przypadła na okres nowożytny. Stefan Batory, książę Siedmiogrodu (po traktacie z Trianon części Rumunii – niegdyś będącego swoistą kolebką „węgierskości”), został królem Polski w 1576 roku. Jego panowanie uznaje się za jedno z najważniejszych w historii Polski – zasłynął jako reformator wojska i zwycięzca w wojnach z Moskwą.
W XVII wieku wspólnym zagrożeniem dla obu narodów była ekspansja Imperium Osmańskiego. Węgrzy, będący przez długi czas pod jego okupacją, często szukali pomocy w Polsce, a polska szlachta i husaria wielokrotnie interweniowały zbrojnie, wspierając węgierskie dążenia niepodległościowe.
W XIX wieku oba narody znalazły się pod panowaniem zaborców – Polski nie było na mapie Europy, a Węgry były częścią monarchii habsburskiej. W tym okresie powstania narodowe w obu krajach często znajdowały odzew w drugim – wielu Polaków walczyło w węgierskiej Wiośnie Ludów 1848–1849, m.in. generał Józef Bem, który stał się bohaterem narodowym Węgier. Polacy i Węgrzy dzielili też wspólną wiarę w odzyskanie niepodległości i często współdziałali w ruchach niepodległościowych.
W XX wieku relacje polsko-węgierskie jeszcze bardziej się umocniły. Podczas II wojny światowej Węgry, mimo sojuszu z III Rzeszą, odmówiły udziału w agresji na Polskę we wrześniu 1939 roku. Co więcej, Węgrzy udzielili schronienia tysiącom polskich uchodźców wojennych, zarówno cywilom, jak i żołnierzom, którzy mogli stamtąd kontynuować walkę na Zachodzie.
Po wojnie oba narody znalazły się za Żelazną Kurtyną, pod wpływem Związku Radzieckiego. W 1956 roku, gdy na Węgrzech wybuchło powstanie przeciwko reżimowi komunistycznemu, w Polsce zapanowały silne nastroje solidarności – organizowano pomoc humanitarną i zbiórki krwi. Węgrzy do dziś wspominają tę pomoc jako symbol braterstwa.
Po upadku komunizmu oba kraje rozpoczęły drogę ku demokracji i integracji europejskiej. Polska i Węgry były jednymi z pierwszych państw Europy Środkowej, które weszły do NATO (1999) i Unii Europejskiej (2004). Współpraca polityczna, gospodarcza i kulturalna nabrała nowego wymiaru, także poprzez organizacje regionalne, jak Grupa Wyszehradzka.
Współczesne relacje opierają się zarówno na historycznym dziedzictwie, jak i wspólnych interesach w ramach struktur europejskich. W społeczeństwach obu narodów nadal silna jest świadomość wyjątkowej przyjaźni – potwierdzają to zarówno gesty dyplomatyczne, jak i oddolne inicjatywy społeczne czy liczne kontakty kulturalne i turystyczne.
- Historia relacji polsko-węgierskich to opowieść o wzajemnym wsparciu, wspólnych wartościach i lojalności. Niezależnie od zmieniających się realiów politycznych, duch tej przyjaźni przetrwał wieki i nadal stanowi fundament dobrych stosunków między narodami. Hasło „Polak, Węgier – dwa bratanki, i do szabli, i do szklanki” nie jest jedynie romantyczną formułą, lecz symbolem realnych więzi zbudowanych na historii, doświadczeniu i wzajemnym szacunku. Zwiedzając Eger staliśmy przed wejściem do polskiego gimnazjum, gdzie uciekający przed Niemcami Polacy w czasie II wojny światowej, zyskali schronienie, względne bezpieczeństwo i dobrą edukację. Naszym zdaniem to piękny pomnik ucieczki w pracę organiczną w sytuacji skrajnej beznadziei – mówi Bartosz Kopyto.
Kierownikiem wyjazdu edukacyjnego była pani Ewa Jarzyńska, zaś uczniowie przebywali pod opieką pani Barbary Wiatrowicz i cytowanego wyżej wychowawcy klasy 2G.
